Σποραδικά έρχονται ασθενείς στο ιατρείο, και αναφέρομαι σε περιστατικά από το 2020, που προσβλήθηκαν από COVID-19 στην αρχή της πανδημίας, με τυπική συμπτωματολογία: υψηλό πυρετό για πέντε συνεχιζόμενες μέρες, μυαλγίες, επίμονη κεφαλαλγία και παρέμειναν κλινήρεις για αρκετές εβδομάδες. Ωστόσο, συμπτώματα όπως ο επίμονος πονοκέφαλος, οι εμβοές ή το βαρύ κεφάλι, παρέμειναν. Ακόμη και τέσσερις μήνες αργότερα η κόπωση είναι εμφανής. Και όλα αυτά χωρίς σοβαρά υποκείμενα νοσήματα. Στην διεθνή βιβλιογραφία η συμπτωματολογία αυτή τείνει να χαρακτηριστεί long COVID syndrome. Το long COVID syndrome στη διεθνή βιβλιογραφία θα το βρούμε και ως long-haul COVID, post-acute COVID-19 ή chronic COVID. Είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει ποικίλη συμπτωματολογία που μπορεί να έχουν οι άνθρωποι μετά προσβολή από COVID-19.
Πρόσφατες μελέτες από Ηνωμένες πολιτείες αναφέρουν ότι ένας στους 13 ενήλικες, δηλαδή το 7,5% έχει συμπτώματα που διαρκούν τουλάχιστον 3μήνες μετά την πρώτη εμφάνιση του ιού. Δυστυχώς, δεν υπάρχει εύκολος τρόπος ελέγχου και επιβεβαίωσης του long-COVID syndrome. Δεν επινοήθηκε εργαστηριακό τεστ που να μας δίνει μια διάγνωση. Η διεθνής επιστημονική κοινότητα μελετάει για την εύρεση μιας ορολογίας που να περιέχει με σαφήνεια τη συμπτωματολογία του long COVID syndrome.

Πολλοί άνθρωποι που μολύνονται από τον COVID-19 παρουσιάζουν συμπτώματα που παραμένουν για 2 έως 3 εβδομάδες μετά την εξάλειψη της λοίμωξης τους. Δεν είναι ασυνήθιστο ο ασθενής μετά COVID προσβολή να νιώθει κάποια υπολειπόμενη δύσπνοια ή ταχυπαλμία, ειδικά αν υποβάλλει τον εαυτό του σε προσπάθεια». Η ίδια η οξεία φάση του COVID μπορεί να διαρκέσει έως και 14 ημέρες. Αλλά αν έχουν περάσει 30 ημέρες από τότε που κολλήσατε και τα συμπτώματά εξακολουθούν να υπάρχουν και δεν βελτιώνονται, αυτό υποδηλώνει εικόνα long-COVID syndrome. Περισσότερα από 200 συμπτώματα μπορούν να συνδεθούν με το long-COVID syndrome. Αυτό που ξεχωρίζει περισσότερο είναι η συνεχής κόπωση που διαταράσσει την καθημερινή ζωή.
Συχνά ακούμε ότι αυτοί οι ασθενείς δεν μπορούν να κάνουν απλά πράγματα, να διπλώσουν τα ρούχα τους, να τακτοποιήσουν το δωμάτιο τους, να ανεβούν λίγα σκαλοπάτια ή να κάνουν μια μικρή βόλτα μερικών οικοδομικών τετραγώνων χωρίς να αισθάνονται εξαντλημένοι. Αυτή η εξάντληση μπορεί να επιδεινωθεί κατά την άσκηση ή εάν κάνουν κάτι ψυχικά επιβαρυντικό. Μια κατάσταση γνωστή ως αδιαθεσία μετά την άσκηση.
Άλλα συμπτώματα τα οποία μπορούν να εκδηλωθούν ως μετά Covid συνδρομή είναι:

• Καρδιακά/πνευμονικά συμπτώματα
• Δυσκολία στην αναπνοή
• Βήχας, πόνος στο στήθος
• Αίσθημα παλμών της καρδιάς

Νευρολογικά συμπτώματα.

• Ένα από τα πιο κοινά είναι η ομιχλώδης ασαφής αίσθηση στη λειτουργία του εγκεφάλου. Οι ασθενείς περιγράφουν ότι αισθάνονται «θολά» ή «με κενό» και συχνά αναφέρουν ότι ξεχνούν και έχουν προβλήματα μνήμης.
• Πονοκέφαλος
• Προβλήματα ύπνου.

Μια μελέτη του 2022 από την κλινική του Κλίβελαντ διαπίστωσε ότι περισσότερο από το 40% των ασθενών με long COVID syndrome ανέφεραν διαταραχές ύπνου.

• Ζάλη
• Αίσθημα τσιμπήματος με καρφίτσες στο δέρμα
• Αλλαγές στην οσμή ή τη γεύση
• Κατάθλιψη ή άγχος.

Εμφανίζονται επίσης συμπτώματα από το πεπτικό, όπως διάρροια ή πόνο στο στομάχι.
Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν πόνο στις αρθρώσεις ή τους μυς, εξανθήματα ή αλλαγές στους εμμηνορροϊκούς κύκλους.
Κίνδυνος εμφάνισης άλλων νοσημάτων. Τα άτομα που προσβλήθηκαν από COVID-19, με υποκείμενη εύθραυστη υγεία μπορεί να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν άλλες παθήσεις, όπως:

• Διαβήτης τύπου 2
• Νεφρική ανεπάρκεια
• Πνευμονική εμβολή
• Μυοκαρδίτιδα

Είναι δύσκολο να πούμε με ακρίβεια εάν αυτές οι καταστάσεις προκλήθηκαν από την προσβολή COVID. Η πιθανότητα όμως να συνδέονται με αυτήν είναι μεγάλη. Μια μελέτη του Μαρτίου 2022 που δημοσιεύτηκε στο The Lancet Diabetes & Endocrinology, για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι τα άτομα που είχαν αναρρώσει από τον COVID-19 είχαν 40% υψηλότερο κίνδυνο να διαγνωστούν με διαβήτη τύπου 2 τον επόμενο χρόνο.
Η προσβολή από COVD 19 μπορεί επίσης να επιδεινώσει υποκείμενα προβλήματα υγείας όπως το άσθμα, υπνοαπνοϊκό σύνδρομο, ινομυαλγία.
Σε ότι αφορά το άσθμα εάν εφαρμόσουμε επιθετική θεραπεία σύντομα επανέρχεται στην πρότερη κατάσταση.

Το long COVID Syndrome μπορεί να εκδηλωθεί με πολύ μεγάλο αριθμό συμπτωμάτων και δεν αποκλείεται τα συμπτώματα αυτά να οφείλονται σε άλλες ασθένειες που έχουν προσβάλει το συγκεκριμένο άτομο. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο εάν τα συμπτώματά διαρκέσουν περισσότερο από ένα μήνα, είναι σημαντικό να εξετασθεί εκ νέου ο ασθενής. Χρειάζεται ενδελεχής κλινικός και εργαστηριακός έλεγχος για να διαπιστωθεί παραδείγματος χάριν διαταραχή του θυρεοειδούς ή ανεπάρκεια βιταμινών, που θα μπορούσαν να συγχέονται με το long-COVID syndrome.
Επίσης άλλες εξετάσεις αίματος επιβάλλονται όπως D-dimer. Αυτό βοηθά στον αποκλεισμό μιας πνευμονικής εμβολής, η οποία μπορεί να είναι επιπλοκή του COVID-19 και να προκαλέσει συμπτώματα που μπορεί να μιμούνται το long-COVID-19, όπως δύσπνοια και άγχος. Επίσης απαραίτητες είναι εξετάσεις για τον αποκλεισμό φλεγμονής.
«Αυτές οι δοκιμασίες δεν μπορούν να δώσουν οριστικές απαντήσεις, αλλά μπορούν να βοηθήσουν στην παροχή ενδείξεων για το τι προκαλεί τα συμπτώματα και εάν σχετίζεται με το long-COVID syndrome. Αυτό που είναι εξίσου σημαντικό, είναι ένα προσεκτικό ιατρικό ιστορικό. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να εντοπίσετε ακριβώς πότε ξεκίνησαν τα συμπτώματα, πότε επιδεινώθηκαν και εάν κάτι άλλο θα μπορούσε να τα πυροδοτήσει.
Εάν έχετε long COVID-19 syndrome, μπορεί να συναντήσετε γιατρούς που απορρίπτουν τα συμπτώματά σας, ειδικά εάν οι εξετάσεις σας δεν δείχνουν προφανές πρόβλημα». Αλλά εσείς ξέρετε το σώμα σας. Εάν εξακολουθείτε να αισθάνεστε ότι κάτι δεν πάει καλά, τότε πρέπει να συνεχίσετε να πιέζετε το γιατρό σας μέχρι να βρείτε απάντηση.

Long COVID syndrome και ΩΡΛ
Πολλά και προεξάρχοντα είναι τα ΩΡΛ συμπτώματα κατά την προσβολή από COVID-19 αλλά και μετά αυτήν, που κάνουν την ΩΡΛ βασική ειδικότητα προσέγγισης των COVID ασθενών.
Στο στάδιο της προσβολής:

• Κακουχία, πυρετός, καταβολή, αλλά και κεφαλαλγία, βήχας φαρυγγικός, φαρυγγοδυνία, ρινική συμφόρεση, ανοσμία αγευσία.
• Σε δεύτερο χρόνο μετά την υποτιθέμενη ίαση σημαντικός αριθμός ασθενών επανέρχεται με παραμονή της ανοσμίας, αγευσίας άλλοτε σε άλλο βαθμό, ή επίμονη φαρυγγοδυνίας, ξηρό παραγωγικό βήχα. Άλλες φορές πάλι εμφανίζουν εμβοές ώτων η εκδηλώνουν βαρηκοΐα κοχλιακού τύπου. Επίσης παραπονούνται για ζαλάδα, αίσθημα τσιμπήματος με καρφίτσες στο τριχωτό της κεφαλής ή για επεισόδια παροξυσμικού ιλίγγου.
  Υπήρξαν και περιστατικά με επιμένουσα βραχνάδα όπου η ενδοσκόπηση έδειξε ήπια πάρεση των φωνητικών χορδών και η αποκατάσταση ήρθε αυτόματα μετά 2μήνες.
  Συνήθως η κλινική εξέταση είναι αρνητική για παθολογικά ευρήματα ή εμφανίζει μια πολύ ήπια παθολογία, γεγονός που οδηγεί στη σκέψη της συμπτωματολογίας long COVID Syndrome. Οι ασθενείς αυτοί πρέπει να έχουν μια παρακολούθηση ώστε να μη διαλάθει της προσοχής μας άλλη συνυπάρχουσα νόσος με τα ίδια συμπτώματα.

Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι το long COVID syndrome είναι ηπιότερο και μικρότερης διάρκειας σε ασθενής που προσβλήθηκαν από τον ιό αλλά είχαν πλήρως εμβολιασθεί προηγουμένως.