Τα έλκη του βλεννογόνου του στόματος ή άφθες, είναι μικρές αλλά επώδυνες πληγές που εμφανίζονται στο βλεννογόνο του στόματος. Συνήθως εμφανίζονται στα μάγουλα, τη γλώσσα, στο έδαφος του στόματος ή στα ούλα. Το μέγεθος τους κυμαίνεται από κεφαλή καρφίτσας έως μικρό μπιζέλι. Κατά προσέγγιση το 20% του πληθυσμού προσβάλλεται από έλκη του στόματος.
Οι άφθες, όπως επίσης και ο επιχείλιος έρπης φαίνεται να οφείλονται αγχωτικές καταστάσεις που προκαλούν στρες, σε τραυματισμούς του βλεννογόνου του στόματος ή σε διατροφικές συνήθειες.

Οι τραυματισμοί προκαλούνται από ακούσιο δάγκωμα στο μάγουλο ή τη γλώσσα, από μεταλλικά εξαρτήματα ορθοδοντικών θεραπειών ή μπορεί να αποτελούν αντίδραση σε καυτό φαγητό ή ποτό. Μερικά είδη τροφών επίσης μπορεί να προκαλέσουν ερεθιστική αντίδραση που θα εκδηλωθεί με πληγή του βλεννογόνου. Ενίοτε οι άφθες εκδηλώνονται ως αποτέλεσμα τοπικής αγγειίτιδας αυτοάνοσης αρχής που προκαλεί τοπική νέκρωση και έλκος του βλεννογόνου.
Ανεξάρτητα της αιτίας που προκαλεί αυτά τα έλκη του στοματικού βλεννογόνου, μετά τη συρρίκνωση και την ίαση τους, το ενδεχόμενο υποτροπής είναι υψηλό. Σε αντίθεση με τον επιχείλιο έρπη, οι άφθες δεν είναι μεταδοτικές. Συνήθως αυτοιώνται σε διάστημα 8-10 ημερών.
Οι άφθες συχνά συγχέονται με τον επιχείλιο έρπη. Βασική διαφορά είναι ότι οι άφθες εκδηλώνονται στο βλεννογόνο του στόματος, ενώ ο επιχείλιος έρπης στο δέρμα της περιστοματικής περιοχής. Φαρμακευτικά προιόντα που διαμορφώνουν ένα φίλμ επικάλυψης στις άφθες παρέχουν άμεση και παρατεταμένη ανακούφιση του πόνου και μάλιστα κατά τη διάρκεια που ο ασθενής τρώει ή πίνει.

Οι άφθες εμφανίζονται ως μικρό κυκλικό κοκκινωπό οίδημα το οποίο συνήθως σπάει εντός της ημέρας. Το έλκος που αφήνει η σπασμένη άφθα, καλύπτεται από λεπτές υπόλευκες περιοχές που περιβάλλονται από κοκκινωπή φλεγμονή. Οι άφθες από τη στιγμή που έχουν σπάσει είναι επώδυνες στην επαφή και την πίεση. Επειδή εντοπίζονται στο στοματικό βλεννογόνο εύκολα ερεθίζονται από διάφορες ουσίες όπως ποτά τροφή ή και από τον σίελο.

Στοματικός έρπης και επιχείλιος έρπης

Ο στοματικός έρπης εμφανίζεται ως μικρές συρρέουσες φυσαλίδες που περιέχουν υγρό διάφανο και εντοπίζονται γύρω από τα χείλη, μερικές φορές κάτω από τη μύτη ή γύρο από το πηγούνι. Συνήθως το 80% του πληθυσμού έχει εμφανίσει κάποια στιγμή στοματικό έρπη.
Οφείλεται στον ιό του απλού έρπητα Ι. Δεν πρέπει να συγχέεται με τον ιό του απλού έρπητα ΙΙ που προκαλεί τον έρπη των γεννητικών οργάνων. Ο ιός του απλού έρπητα Ι, μετά την πρωτομόλυνση, λαθροβιεί στον οργανισμό που έχει προσβάλλει. Είναι δυνατόν να μείνει ανενεργός δια βίου.

Περιστασιακά επεκτείνεται κατά την πορεία των τοπικών νεύρων για να εκδηλωθεί ως έλκος γύρω από τα χείλη και σπανιότερα κάτω από τη μύτη ή στο πηγούνι. Μετά την πρωτολοίμωξη ενοχοποιούνται πολύ παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν υποτροπή της νόσου όπως ψυχικό στρες, πυρετός, λοιμώξεις, ηλιακό έγκαυμα, κόπωση και εμμηνόρροια.

Στους περισσότερους ανθρώπους η πρωτολοίμωξη είναι ασυμπτωματική. Ο ιός παραμένει σε λαθροβίωση μέχρις ότου εκδηλωθεί κάποια στιγμή στο μέλλον. Πολλά άτομα που εμφανίζουν υποτροπή του επιχείλιου έρπη, έχουν ένα αίσθημα κνησμού ή καψίματος στη περιοχή που θα εμφανιστούν οι φυσαλίδες. Μετά τα πρόδρομα συμπτώματα εμφανίζεται ερυθρότητα και τοπικό οίδημα και τέλος ο έρπης εμφανίζεται με μια ή περισσότερες φυσαλίδες οι οποίες είναι επώδυνες και γεμάτες υγρό. Εντός των επόμενων ημερών οι φυσαλίδες σπάνε και πίσω τους μικρά έλκη. Μετά από αυτό το στάδιο οι πληγές αρχίζουν να στεγνώνουν και να σχηματίζουν κρούστα.

Ακολουθεί απόπτωση της κρούστας και η ερπητική προσβολή ολοκληρώνει τον κύκλο της. Φαρμακευτικά προϊόντα που διεισδύουν στη κρούστα και ανακουφίζουν από τον πόνο και το αίσθημα καύσου μπορούν να εφαρμοστούν.

Άλλα έλκη του βλεννογόνου του στόματος.

Εκτός από τις άφθες και τον επιχείλιο έρπη υπάρχουν και άλλα έλκη του στόματος. Αναπτύσσονται ως αποτέλεσμα τραυματισμού του βλεννογόνου του στόματος από διάφορα αντικείμενα που βάζουμε στο στόμα μας όχι κατάλληλα για να καθαρίσουμε τα δόντια ή από κακή συνήθεια. Τα σιδεράκια και τα όργανα που τα προσαρμόζονται κατά τις ορθοδοντικές θεραπείες μπορεί να προκαλέσουν πληγές. Επίσης η εξαγωγή δοντιών ή οδοντοστοιχίας μπορεί να προκαλέσουν πόνο λόγω τριβής σε συγκεκριμένα σημεία των ούλων. Στις περιπτώσεις αυτές φαρμακευτικά προιόντα που δημιουργούν ένα προστατευτικό φιλμ στις πληγές επιτρέπουν να τρώμε και να πίνουμε με λιγότερο πόνο. Το φαρμακευτικό φιλμ ελαττώνει επίσης τον τοπικό ερεθισμό, βοηθάει και επιταχύνει την επούλωση.

Εμφανίζονται όμως και έλκη που οφείλονται σε συστηματικά νοσήματα, αυτοάνοσα ή κακοήθη. Εδώ θα πρέπει να τονισθεί με έμφαση ότι έλκη που παραμένουν πέρα του δεκαπενθημέρου αλλά και οποιαδήποτε άλλη διαφοροποίηση του στοματικού βλεννογόνου, επιβάλλεται να ελέγχεται από ΩΡΛ ιατρό.

Πρόληψη των ελκών του στόματος
Η εμφάνιση αφθών, απλού έρπητα και λοιπών στοματικών ελκών είναι πολυπαραγοντική και κατά συνέπεια δεν υπάρχουν μέτρα αποτελεσματικής πρόληψης για τα επιρρεπή άτομα.
Ωστόσο οι υποτροπές των αφθών μπορεί να ελαχιστοποιηθούν εάν αποφεύγουμε στρεσογόνες καταστάσεις και συγκεκριμένες τροφές όπως ξηρούς καρπούς, σοκολάτα, όξινους χυμούς (πορτοκάλι, λεμόνι, γκρέιπφρουτ, κλπ) και ορισμένα φρούτα όπως ντομάτες, ανανάς, ακτινίδια, κλπ. Δίαιτα ελεύθερη γλουτένης φαίνεται να βοηθάει ακόμη και σε ασθενείς χωρίς εντεροπάθεια.
Η εμφάνιση του απλού έρπη μπορεί να ελεγχθεί μερικώς αν αποφεύγονται στρεσογόνες καταστάσεις, παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο και αποφυγή στενής επαφής με άτομα που ήδη πάσχουν.
Άλλα έλκη του στόματος μπορούν να αποφευχθούν με αποφυγή τραυματισμών από διάφορα σκεύη που χρησιμοποιούνται κατά τη σίτιση, τη χρήση κατάλληλης οδοντόβουρτσας, την περιποίηση του στόματος από τον οδοντίατρο και στη περίπτωση χρήσης μεταλλικών προθέσεων κατά την διάρκεια ορθοδοντικών εργασιών τη συστηματική παρακολούθηση από τον ορθοδοντικό.

Θεραπεία στοματικών ελκών

• Αποφεύγουμε τροφές και ποτά που μπορεί να ερεθίζουν το έλκος όπως πατατάκια, γαριδάκια, ποπ-κόρν κλπ.
• Επίσης πορτοκαλάδα, ντοματοχυμό και γενικά χυμούς από όξυνα φρούτα.
• Προσοχή στη σωστή χρήση της οδοντόβουρτσας και στη σωστή μάσηση για αποφυγή τυχαίων τραυματισμών και ερεθισμού των ελκών.
• Ο γιατρός θα σας προτείνει φαρμακευτικά σκευάσματα που ανακουφίζουν από το πόνο και βοηθούν την επούλωση.

Επιχείλιος έρπης

• Αποφεύγουμε την παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο
• Διατηρούμε την πληγή καθαρή αποφεύγοντας τις επιμολύνσεις
• Αποφεύγουμε να δαγκώνουμε την πληγή ή να την ξύνουμε με το δάκτυλο μας
• Προστατεύουμε τους ανθρώπους μας από ενδεχόμενη μόλυνση. Δεν τους φιλάμε, δεν χρησιμοποιούμε κοινά σκεύη και πετσέτες μέχρι την πλήρη επούλωση του έρπητα.

Ενημερωθείτε περισσότερο και εδώ σχετικά με τον επιχείλιο έρπη.

Ζητάμε από τον γιατρό μας να μας υποδείξει κατάλληλα φαρμακευτικά σκευάσματα για τοπική χρήση.